Jak pokazują statystyki odpady medyczne w Polsce są wytwarzane rocznie w liczbie około 45 tys. ton. Większą część stanowią odpady niebezpieczne dla ludzi oraz środowiska. Na czym polega zasada bliskości podczas utylizowania odpadów medycznych?
Podstawa prawna utylizacji odpadów medycznych
Przepisy regulujące prawo w zakresie postępowania z odpadami medycznymi znajdziemy w Ustawie z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach. Odpadami medycznymi w myśl przyjętej w Polsce ustawy są „odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych z zakresu medycyny”. Doprecyzowaniem przepisów ustawowych jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań i sposobów unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych przyjęte 21 października 2016 roku.
Zasada bliskości w utylizowaniu odpadów medycznych
Na podstawie artykułu 20-tego ustawy odpady poddaje się przetwarzaniu w miejscu ich powstania. Ustawa zakazuje unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych poza obszarem województwa, na którym zostały wytworzone. Możliwa jest utylizacja odpadów medycznych na obszarze innego województwa tylko w przypadku braku instalacji do unieszkodliwiania tych odpadów na obszarze danego województwa lub w przypadku braku wolnych mocy przerobowych w istniejących instalacjach. Tą instalacją jest spalarnia odpadów, czyli zakład przeznaczony do termicznego przekształcania odpadów w procesie spalania.
Realizacja zasady bliskości wśród placówek medycznych
Polska rzeczywistość wobec kwestii poprawnej i mieszczącej się w zakresie prawa gospodarki odpadami medycznymi niestety nie jest poprawna. System segregowania, usuwania, a także unieszkodliwiania odpadów medycznych nie jest właściwie realizowany, a przyczyną tego stanu rzeczy są duże koszty oraz brak konkretnego nadzoru. Szpitale i placówki medyczne często decydują się na transport wytworzonych u siebie odpadów do najtańszej spalarni, która nie zawsze znajduje się w tym samym co placówka medyczna województwie. Taka praktyka nie należy do rzadkości. Kontrola przeprowadzona przez NIK wykazała, że w latach 2011-2013 transport poza województwo dotyczył aż 55 tys. ton wszystkich wytworzonych odpadów zakaźnych, co stanowiło 45% odpadów. Tym, co decyduje o wyborze spalarni jest przede wszystkim rachunek ekonomiczny. Cena podyktowana jest przez spalarnie, których liczba z roku na rok maleje. Ten stan również nie wpływa korzystnie na racjonalne przekazywanie odpadów szpitalnych do utylizacji.
Nawet w sytuacji, kiedy na terenie województwa znajdują się spalarnie, placówki medyczne decydują się na transport do tańszej spalarni oddalonej o nawet setki kilometrów. Taką praktykę uskuteczniał np. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Włocławku, który transportował odpady do oddalonej o ok. 213 km Ostrołęki, mimo że dwie spalarnie funkcjonowały w Bydgoszczy.
Potrzeba nowych rozwiązań prawnych
Zasada bliskości, która miała ukrócić takie praktyki, w realiach problemów finansowych placówek publicznych jest często nierealizowana zgodnie z przepisami. Zarządzeniem NIK-u jest poprawa tej sytuacji i przestrzeganie zasady bliskości powinno być warunkiem do udzielania przez placówki medyczne zamówienia publicznego na odbiór oraz unieszkodliwianie wytwarzanych przez nie odpadów.
Nieprawidłowości w polityce gospodarowania odpadami medycznymi, zwłaszcza transportu do nieodpowiedniej spalarni, wskazują na konieczność zracjonalizowania tej gospodarki poprzez przyjęcie odpowiedniego programu gospodarki odpadami jako instrumentu ekologicznego.
